Sau nhiều thập kỷ chuẩn bị, Văn khố của Vatican sẵn sàng chào đón rất nhiều học giả, bắt đầu từ ngày 02/03, đến nghiên cứu các tài liệu liên quan đến triều đại của Đức Giáo hoàng Pio XII trong thời thế chiến thứ hai. Hy vọng các tài liệu này sẽ cung cấp thêm thông tin để hiểu về việc Đức Giáo hoàng PIO XII giúp đỡ người Do Thái trong thế chiến thứ hai.

85 nhà nghiên cứu đầu tiên

Hôm 13/01, Đức cha Sergio Pagano, Quản thủ Văn khố Tòa Thánh nói với hãng tin Công giáo Hoa Kỳ rằng tất cả 85 nhà nghiên cứu đã đăng ký truy cập Văn khố sẽ được phép đến và sàng lọc tất cả các tài liệu trong giai đoạn từ năm 1939 đến 1958.

Các học giả đến từ hơn 10 quốc gia. Nhóm các nhà nghiên cứu đầu tiên bao gồm 10 chuyên gia đến từ Hoa Kỳ, trong đó có hai chuyên gia từ Bảo tàng Tưởng niệm diệt chủng ở thủ đô Washington. Bảo tàng này đã làm việc với Văn khố của Vatican trong hơn một thập kỷ, kể từ khi Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI cho phép mở sớm các tài liệu liên quan đến triều đại giáo hoàng trước Thế chiến thứ hai của Đức Giáo hoàng Pio XI.

Đức cha Pagano cho biết, cho đến nay, 7 chuyên gia sẽ đến từ Israel, 14 từ Đức, 16 từ Ý, 20 từ Đông Âu, bao gồm Nga, và phần còn lại từ Pháp, Tây Ban Nha và Mỹ Latinh để nghiên cứu tài liệu lưu trữ thời Đức Pio XII. Nhưng ngài tin rằng sau ngày 02/03, số người đăng ký tham khảo sẽ gia tăng. Các phòng đọc và nhân viên văn khố có thể hỗ trợ tối đa 60 người mỗi ngày.

Các hồ sơ và hiện vật của Văn khố có niên đại hơn 1000 năm và được sắp xếp trên các kệ có độ dài tổng cộng hơn 80 cây số. Phải cần hơn 12 năm để sắp xếp, tổ chức và lập danh mục số lượng thông tin khổng lồ từ triều giáo hoàng của Đức Pio XII; các tài liệu thuộc khoảng thời gian đó cũng được thu thập từ văn khố của Phủ Quốc vụ khanh Vatican, từ Bộ Giáo lý Đức tin và các tòa sứ thần của Vatican trên khắp thế giới.

Đức Pio XII không im lặng trước nạn diệt chủng

Đề cập đến những lời cáo buộc của một số sử gia và các nhóm Do Thái cho rằng Đức Pio XII và những người khác đã không làm đủ để ngăn chặn sự trỗi dậy của Đức Quốc xã và nạn diệt chủng, Đức cha Pagano nói rằng Đức Giáo hoàng “đã nói bằng những nỗ lực của mình và sau đó ngài đã lên tiếng bằng lời nói, vì vậy sự thật không phải là ngài hoàn toàn im lặng.”

Hoạt đồng từ thiện của Đức Pio XII

Bộ sưu tập mở cũng bao gồm hàng ngàn ghi chú liên quan đến hoạt động từ thiện của Đức Pio XII ở Ý và nước ngoài. Đức cha Pigano hy vọng các học giả sẽ nghiên cứu chuyên sâu về số lượng viện trợ quan trọng và khổng lồ mà Đức Pio XII đã dành cho những người đau khổ trong và sau chiến tranh. Sự giúp đỡ to lớn đó phần lớn nhờ vào sự quyên góp quảng đại của người dân Mỹ. Quốc tịch hoặc tôn giáo của những người xin viện trợ không phải là tiêu chí xem xét của Đức giáo hoàng, nhưng chỉ cần xác minh rằng nhu cầu đó là hợp pháp.

Theo Đức cha Pagano, các lĩnh vực những nhà nghiên cứu mới quan tâm chắc chắn tập trung vào Thế chiến thứ hai, nạn diệt củng, việc bách hại người Do Thái, việc quân đội Đức quốc xã sát hại người dân Ý ở Roma và liên hệ giữa Tòa Thánh với đảng xã hội chủ nghĩa quốc gia của Đức Quốc xã và với chủ nghĩa cộng sản. Nhưng cũng có một số sẽ nghiên cứu về các tài liệu do Đức Pio XII viết; một số khác đọc các thông tin của các Giáo hội địa phương và xem Đức Pio XII đã giúp những người tị nạn và người Do Thái, và giúp họ ẩn nấu trong các dòng tu thế nào. Dù vậy, dựa trên những gì ngài đã thấy, Đức cha Pagano tin rằng các nhà nghiên cứu sẽ không tìm thấy bất cứ điều gì “cực kỳ mới” hoặc bất cứ điều gì sẽ làm “đảo lộn lịch sử”.

Hy vọng định kiến về Đức Pio XII sẽ được thay đổi

Đức cha Pagano nói rằng trong nhiều năm, các sử gia đã nghiên cứu thông tin từ các văn khố tư, văn khố địa phương và quốc gia. Bây giờ, các tài liệu của Văn khố Tòa Thánh sẽ cung cấp thêm chi tiết và giúp các sử gia “phân tích cách thức các quy trình được thực hiện, cách Đức Giáo hoàng nghiên cứu một số vấn đề, ai đã phân tích chúng, điều gì người ta đã đóng góp” vào cách tiến hành của Đức Pio XII, như vai trò cố vấn của các tu sĩ dòng Tên liên quan đến các vấn đề thế giới và cả các thông điệp của ngài. Cùng với các tài liệu từ văn khố quốc gia, các định kiến về Đức Pio XII sẽ biến mất, nhưng chắc chắn là không thể trong một hay hai năm; có thể là cần 10 năm để có một ấn tượng mới về triều đại giáo hoàng của ngài. (CNS 15/01/2020).

Hồng Thủy – Vatican