Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô (LC), Khoa trưởng Thần học và giáo sư phụng vụ của Đại học Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ), Rôma.
Hỏi 1:
Có người hỏi tại sao người Công Giáo bái gối trước Thánh giá từ Thứ Sáu
Tuần Thánh đến Thứ Bảy Tuần Thánh, bởi vì hành động bái gối chỉ được
dành riêng cho Phép Thánh Thể trong giờ chầu. Như vậy, việc bái gối
trước Thánh giá phải chăng là hành vi của thờ ngẫu tượng? – M. U.,
Lagos, Nigeria.
Hỏi 2: Trong Thứ Sáu Tuần Thánh, phụng vụ
của buổi cử hành này nói rằng một phần của buổi cử hành là nghi thức Thờ
lạy (adoration) Thánh Giá, với ba lần cộng đoàn thưa: “Ta hãy đến thờ
lạy…” Con nhớ lại rằng trước đây nghi thức được gọi là Suy tôn
(Veneration) Thánh Giá. Các tín hữu Tin lành thường cáo buộc người Công
Giáo thờ phượng các ảnh và tượng. Con đã luôn trả lời cho họ rằng chúng
tôi chỉ thờ lạy Chúa, và chúng tôi có thể “suy tôn” các biểu tượng khác.
Từ ngữ “thờ phượng” (worship) có xu hướng ủng hộ lập trường của họ. Xin
cha cho một lời giải thích về việc dùng từ ngữ này. – J. D., Williams
Lake, British Columbia, Canada.
Đáp:
Tiêu đề chính thức của nghi thức này là “Suy Tôn Thánh Giá”, và câu đáp
cho lời mời gọi: “Đây là cây Thánh giá, nơi treo Đấng Cứu Độ Trần Gian”
là “Ta hãy đến thờ lạy” (“Venite adoremus”).
Từ “thờ phượng” (worship) trong tiếng Anh hiện đại thường là, mặc dù không phải là chuyên thuộc, dành riêng cho việc thờ Chúa.
Đúng
là Giáo Hội không đưa ra một hành động thờ lạy một tượng gỗ, nhưng thờ
lạy Chúa Kitô. Cũng vậy, nghi thức tôn thờ Thánh giá vào ngày Thứ Sáu
Tuần Thánh được mặc một cường độ đặc biệt, vốn là khác với việc kính
trọng đối với thánh giá trong suốt phần còn lại của năm. Điều này được
diễn tả bởi sự việc rằng, từ lúc cử hành cuộc Thương Khó và Thứ Bảy Tuần
Thánh đến lễ Vọng Phục Sinh, mọi người bái gối trước Thánh Giá (Cross)
hay Thánh giá có hình Chúa (Crucifix), được sử dụng trong buổi cử hành.
Sự
bái gối (genuflection, từ tiếng Latinh “genu flectere”, nghiêng gối) là
một cử chỉ thể hiện một loạt thái độ suy tôn và kính trọng. Ngày nay,
hành động bái gối được liên kết chặt chẽ đến hành động thờ lạy Thiên
Chúa. Thật vậy, đây là nghĩa duy nhất được đề cập trong Qui chế Tổng
Quát Sách Lễ Rôma (GIRM):
“274. Bái gối, nghĩa là gối phải
nghiêng đụng đất, là cử chỉ thờ phượng, do đó dành cho Thánh Thể và
Thánh Giá từ khi được tôn kính trọng thể trong phụng vụ thứ Sáu Thánh
tưởng niệm cuộc Thương Khó của Chúa, cho đến bắt đầu Vọng Phục Sinh”
(Bản dịch Việt ngữ của Linh mục Phanxicô Xaviê Nguyễn Chí Cần, Giáo Phận
Nha Trang).
Trong khi lời này là đúng, hành động bái gối đã
được giải thích cách rộng rãi hơn, và không phải chỉ dành cho sự thờ
lạy. Sự bái gối là một bổ sung khá gần đây vào thực hành phụng vụ, và
chỉ trở nên bắt buộc sau năm 1502. Ngoài việc sử dụng hành động này như
là một hành động thờ lạy Phép Thánh Thể, việc bái gối được quy định khi
tín hữu đọc câu “Người đã nhập thể” trong Kinh Tin Kính ngày lễ Giáng
sinh, và ngày lễ Truyền Tin. Việc bái gối cũng được dự kiến cho bất kỳ
sự suy tôn Thánh Giá Thật nơi công cộng, và trong Tam nhật thánh như đã
thấy ở trên. Cho đến gần đây, việc bái gối được chỉ định trong sự hiện
diện của một Giáo hoàng, và bất cứ khi nào Giám mục giáo phận đi tới,
khi Ngài chủ trì một buổi lễ.
Bên ngoài phụng vụ, lòng đạo đức
bình dân đã có nhiều dịp cho việc bái gối. Thí dụ, nhiều người Công Giáo
có thói quen bái gối, khi đi Đàng Thánh giá, lúc đọc “Adoramus Te, Lạy
Chúa Kitô, chúng con thờ lạy Chúa, và chúng con chúc tụng Chúa, vì Chúa
đã dùng Thánh giá mà chuộc tội cho thiên hạ”.
Ngoại trừ các việc
bái gối nay đã bỏ (trong hình thức thông thường) đối với Đức Giáo Hoàng
và Giám mục, tất cả các lần bái gối khác, một cách nào đó, phản ảnh sự
thờ lạy Chúa Kitô, hoặc thực sự hiện diện trong Phép Thánh Thể, hoặc
được biểu trưng bằng một cách đặc biệt.
Do đó, bởi vì cử chỉ bái
gối là không chỉ dành cho sự thờ lạy Chúa, việc bái gối vào Thứ Sáu Tuần
Thánh và Thứ Bảy Tuần Thánh không hề ngụ ý bất kỳ hình thức ngẫu tượng
nào.
Từ viễn tượng lịch sử, lý do cho sự sử dụng cử chỉ suy tôn
đặc biệt này, có lẽ là do nghi thức suy tôn Thánh giá có nguồn gốc tại
Giêruxalem vào cuối thế kỷ IV, và tại Rôma vào thế kỷ VII, và được hướng
tới các di tích chính của Thánh Giá Thật, vốn được lưu giữ tại các
thành phố này.
Chỉ sau đó, khi nghi thức trở thành phổ biến, sự
bái gối là dấu hiệu của sự suy tôn, thường được dành riêng cho Thánh Giá
Thật, được mở rộng đến Thánh giá có hình Chúa được sử dụng trong buổi
lễ.
Trong khi đối tượng thờ lạy hoặc thờ phượng luôn luôn là Chúa
Kitô, sự suy tôn đặc biệt Thánh giá vào các ngày này dường như muốn nói
rằng, mặc dù nhà tạm trống rỗng, tất cả các ảnh khác được che phủ, và
Giáo Hội âm thầm chờ đợi Chúa sống lại, sự hiện diện của Chúa được biểu
tượng bởi hình ảnh Thánh giá, mà nhờ đó Ngài đã cứu chúng ta khỏi tội
lỗi của mình.
Bằng cách tập trung vào hình ảnh Thánh giá, Giáo
Hội, như Louis Bouyer đã nói, “làm cho chúng ta nhận ra những gì không
thể được phát hiện bởi ‘các quyền lực’ đã đóng đinh Chúa Vinh Hiển,
chính trên Thánh giá của Ngài là sự vinh hiển của chúng ta”.
(Nguyễn Trọng Đa/ Zenit.org 11-4-2017)
